Józef Kozak urodził się 21 lipca 1927 r. we wsi Dawidy, położonej w pobliżu Parczewa. Mimo, że okres młodości przypadł na trudny okres wojny i okupacji, ukończył naukę w Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcącym im. T. Kościuszki w Lublinie, a po uzyskaniu matury w roku 1949 został przyjęty na Wydział Lekarski nowo utworzonej lubelskiej Akademii Medycznej. Dyplom lekarza uzyskał w 1954 r. Wkrótce po zakończeniu studiów swoje zainteresowania zawodowe zwrócił w kierunku ortopedii, której poświęcił całe swoje życie zawodowe. Prof. Józef Kozak jest współtwórcą Kliniki Ortopedii i postacią, która miała istotny wpływ na kształt współczesnej ortopedii na Lubelszczyźnie. W grudniu 1954 r. młody absolwent Akademii Medycznej zaangażował się z zapałem u boku prof. Stanisława Piątkowskiego i doc. Józefa Kamińskiego w proces tworzenia Kliniki Ortopedii w Lublinie. Przez wiele lat był jednym z najbliższych współpracowników prof. Piątkowskiego. W 1961 r. po zaliczeniu przepisowych staży i pomyślnym zdaniu egzaminu uzyskał specjalizację z zakresu ortopedii. Równolegle ze szkoleniem zawodowym rozwijał swoje zainteresowania naukowe. Wieloletnie badania nad etiologią wrodzonego biodra szpotawego zaowocowały rozprawą doktorską zatytułowaną: „Znaczenie badań radiologicznych oraz bioptycznych w ustalaniu etiologii tzw. wrodzonego biodra szpotawego”, którą lek. med. Józef Kozak obronił w 1964 r. Z pracowitością, sumiennością i zaangażowaniem doskonalił swoje umiejętności zawodowe, rozwijał techniki operacyjne, które obejmowały nie tylko leczenie wad, zniekształceń i chorób narządu ruchu, ale także szeroko rozumiane zagadnienia leczenia następstw urazów kręgosłupa i kończyn. Prof. Kozak rozwijał ideę kompleksowego leczenia w zakresie ortopedii i traumatologii, które obejmowało postępowanie nieoperacyjne, zabiegi naprawcze i rekonstrukcyjne, zaopatrzenie ortopedyczne, usprawnianie lecznicze oraz adaptację medyczną, zawodową i socjalną. Za namową prof. Piątkowskiego w ciągu kilku lat przeprowadził nowatorską analizę skuteczności zaopatrzenia ortopedycznego i ocenił wartość stosowania protez i przedmiotów ortopedycznych w rozmaitych chorobach narządu ruchu. Zwieńczeniem tych badań, była rozprawa habilitacyjna pt. „Analiza podstawowych czynników warunkujących skuteczność protezowania kończyn dolnych i sprawność chodu w protezach”. Po uzyskaniu stopnia doktora habilitowanego Józef Kozak objął stanowisko docenta Kliniki Ortopedii. W 1988 r. uzyskał tytuł profesora. Przez wiele lat prof. Kozak pełnił funkcję pełnomocnika Ministra Pracy, Płacy i Spraw Socjalnych ds. zatrudnienia absolwentów Akademii Medycznej w Lublinie. Wielu lekarzy z życzliwością wspomina swoje kontakty z Profesorem w tym okresie, jego mobilizujący, pozytywny wpływ na wybór właściwego miejsca pracy i specjalizacji. Dzięki jego zachętom wielu z nich wybrało specjalizację z ortopedii, a kilku związało swoją karierę zawodową z Kliniką Ortopedii. Profesor Kozak miał okazję weryfikacji i konfrontacji swojej wiedzy oraz umiejętności podczas ponad dwuletniej pracy w Centralnym Szpitalu Urazowym w Tripolisie w Libii. Należał tam do grupy wyróżniających się lekarzy pod względem profesjonalizmu, zaangażowania i kultury osobistej. Po powrocie do kraju w 1982 r. kontynuował pracę w Klinice Ortopedii. W roku 1984 przejął po prof. Piątkowskim kierownictwo lubelskiej Kliniki Ortopedii. W tym trudnym okresie izolacji, braków i niedoborów z ogromnym poświęceniem zdobywał niezbędne środki i sprzęt, starając się utrzymać wysoki poziom leczenia chorych i poszkodowanych w wypadkach pacjentów Kliniki. W czasie ograniczonego dostępu do informacji naukowych, szczątkowej wymiany szkoleniowej, która wynikała z uwarunkowań polityczno–gospodarczych, inicjował i wspierał działania zmierzające do rozwoju zawodowego i naukowego pracowników Kliniki. W okresie kierowania Kliniką musiał zmierzyć się z trudnymi wyzwaniami. Z jednej strony niezbędne było wykorzystanie ogromnego doświadczenia Kliniki, kontynuowanie wspaniałych zasad swojego Wielkiego Poprzednika. Jednocześnie konieczne stawało się dostosowanie metod i standardów leczenia do nowych warunków ekonomicznych, społecznych i politycznych. W niezwykły sposób potrafił dostrzec i wykorzystać szanse w zmieniającym się świecie. Profesor cieszył się niezwykłym uznaniem i szacunkiem wśród chorych dzięki swojej kompetencji, życzliwości i trosce, jaką otaczał pacjentów Kliniki. Znaczną część uwagi poświęcał działalności dydaktycznej, która obejmowała kształcenie studentów oraz lekarzy specjalizujących się w ortopedii i traumatologii. Troską Profesora był także harmonijny rozwój ortopedii w ośrodkach poza klinicznych, dbał o obsadę ordynatorów, wspierał rozwój kadry medycznej w ośrodkach terenowych. Pod jego osobistym kierunkiem kilkunastu lekarzy zdobyło specjalizację z ortopedii. Dzięki jego osobistym staraniom powołano w Lublinie Komisję Egzaminacyjną dla przeprowadzania egzaminu na II stopień specjalizacji z zakresu ortopedii i traumatologii. Promował 7 doktorów medycyny i kilkunastu magistrów pielęgniarstwa. Był recenzentem wielu prac doktorskich i habilitacyjnych, członkiem komitetu redakcyjnego czasopisma Chirurgia Narządów Ruchu i Ortopedia Polska oraz redagował liczne nieperiodyczne wydawnictwa, poświęcone zagadnieniom ortopedii i traumatologii. Wspaniałą cechą profesora Kozaka była umiejętność dostrzegania we współpracownikach ich potencjału i dar ujawniania i wspomagania najlepszych cech. Z niezwykłym zapałem promował wyjazdy szkoleniowe i naukowe do ośrodków krajowych i zagranicznych. Rozumiał potrzebę poznawania, weryfikacji i wprowadzania nowych metod pracy i leczenia chorych. Kontynuował współpracę naukową z ośrodkiem w Tuluzie i doprowadził do finału inicjatywę Profesora Piątkowskiego nadania tytułu doktora „honoris causa” profesorowi Jacques Arlet. Zaliczał się do pionierów nowoczesnych zasad organizacji kursów, szkoleń i konferencji medycznych. Wspierał rozwój nowych metod leczenia, lecz nigdy nie był ich bezkrytycznym entuzjastą. Zapoczątkował protezoplastykę stawów biodrowych ale był świadom jej ograniczeń i następstw oraz umiał wcześnie wprowadzić metody leczenia obluzowań sztucznych stawów. Uruchomił podczas swojej, niestety zbyt krótkiej pracy na stanowisku Kierownika Kliniki i konsultanta wojewódzkiego, swoisty „efekt domina”, który można opisać jako twórczą samodzielność, rozwijanie umiejętności zawodowych, pokonywanie barier i stałą weryfikację swojego działania w oparciu o rzetelne metody oceny. Niezwykłą cechą profesora była jego skromność i taktowność, które zjednywały mu nie tylko współpracowników ale także osoby decydujące o organizacji i rozdziale środków w zakresie ortopedii i traumatologii. Profesor Józef Kozak odszedł przedwcześnie po krótkiej i ciężkiej chorobie w dniu 30 września 1994 roku. Profesor był szefem marzeń, którego sumienność, otwartość, pracowitość, jasność zasad, entuzjazm i wyrozumiałość stanowią niezwykły wzór. Takim pozostał w pamięci ludzi.

Jan Blacha
Andrzej Bednarek